तिमी भएर

आजको संध्याकालको प्रहरमा

चन्द्रशालामा तिम्रो प्रतीक्षा गर्दै बसिरहेछु
अभिसारिकाझैं बनेर । 
मेरो वासकसज्जाको मोहनीले
कर्पूरद्रव बन्दै
उडाई ल्याउने छ तिमीलाई
मेरो समीप ।

हुन त मलाई कतिले
अस्थिरताको उपनाम देलान्
तर मेरो मनसाय निष्कलङ्क छ
जुन कुरा तिमीले पनि बुझ्छौ प्रिय ।
हुन त तिम्रो माया कुनै कुशिलव होइन
मैले थपडी बजाउनै पर्ने
तर तिम्रो मायाको आयतन देखेर
छक्क भने जरूर परेकी हुँ ।
तर पनि म वाजिनीवती हुन्छु कि कलहान्तरिता
म अझैँ अनिर्णयित छु ।

मलाई थाहा छ,
तिम्रो कुनै कुटिलताको क्रीत हैन
मेरो अभावले तिम्रो जिन्दगी
दुर्मनायित भएको छ,
थाहा छ मलाई ।
मेरो घोरविचरणले
तिम्रो अरण्यरोदन घनीभूत भएको छ
तिम्रो जिन्दगीको महान्धकार हावी भएको छ ।
मेरो महामतिको म अात्मश्लाघी त होइन
तर तिम्रो श्लाघा पनि त पचाउन सकिनँ ।

तर जे होस्,
प्रिय,
म प्राण हुँ भने तिमी वायु
म आकाश हुँ भने तिमी पृथ्वी
र यो रोदशीको मिलन
अत्यावश्यक लाग्यो मलाई ।
निमेषभरको वर्षाको भेलले
के गर्न सक्ला र हाम्रो मायाको प्रवेगलाई ।
खैर,
मेरो जिजीविषाको एक भाग
तिम्रो मायाको आयतनले भर्न
म राजी छु ।

गुनासो

जिन्दगीका अनेक मोडहरूमा 

आइरहने सजीव यादहरूमा
म मेरो खुसीका आलापहरू देख्छु । 
पानीमा उठेका थोपाहरू
एकछिन उठेर बिलाएझैँ
बिलाउछन् रङ्गीन सपनाका इन्द्रेणीहरू
मनासिव जिन्दगीका घुम्तीहरू देखेर ।
के सम्बन्धका फेहरिस्तहरू
गुनासो गर्दैनन् र ?

तिम्रा निम्ति साँचेका हरेक शब्दहरूमा
तिम्रा शब्दहरूको बाक्लो उपस्थिति चाहने मेरा चाहहरू
किन बुझ्दैनन् तिम्रा परिभाषा
किन बुझ्दैनन् तिम्रा जीवनका परिवेशहरू ?
र पो गरिरहेका हुन् कि गुनासो आफैँसँग ?

प्यारी
स्वान्तसुखायःका उत्तम पाटाहरूमा
तिम्रो आकृति झल्किरहँदा
यादहरूको थुम्को तिम्रो प्रतीक्षा गरिरहन्छ
त के गुनासो गर्नु मनासिव यादहरूसँग ?

म जाँदैछु कुनै दूरतामा
जहाँ म छु
र सँगै तिम्रो मौनताका कणहरू छन्
जहाँ मेरो भाष्य छ
र सँगै तिम्रा अप्रस्फुटित लवजहरू छन् ।

शब्दका बनोटबाट निस्किने हरेक लवजहरूमा
हरपल भेटिरहने गुनासाहरू
यसमै त रहेछ
जिन्दगीको मीठास
आखिर हार्न जान्नेहरूसँग नै
सफलताका कथाहरू हुन्छन् ।

सम्बन्धहरूको जीविका

के छ सम्बन्धहरूको परिभाषा ? 

कुन भाष्य चिन्छन् बोल्छन् सम्बन्धहरू ?
कुन रूपणमा भौँतारिन्छन् ?
के छ तिनीहरूबीचको साइनो ?

के सम्बन्धहरू फूलझडी हुन् कि ?
हुन् कुनै लघुताभासका प्रयाय ?
वा हुन् चिरकालका सोपानहरू ?
म यदाकदा रनभुल्लमा पर्ने गर्छु ।

कस्तो आकृति कोर्छ सम्बन्धले ?
कस्तो प्रतिविम्ब आँकलन गर्छ ?
कुन जीविकामा बाँचिरहेका छन् सम्बन्धहरू ?
कुन उषाकालको कल्पना गर्छन् ?
कुन चुनढुङ्गामा अडिएका छन् ?
र कुन जुनकिरीको कुरा बुझ्छन् ?

के का आधार हुन् सम्बन्ध ?
विश्वासका कि प्रतिघातका ?
समर्पणका कि विश्वासघातका ?

के नयाँ सम्बन्धहरू
जीवनका ऐँजेरु हुन् कि ?
जोडघटाउका हिसाबहरू?
के सम्बन्धहरूमा
सरलता हुन्छ कि तरलता ?
केको आकृति झल्काउँछ सम्बन्धले
प्रगाढताको कि वितृष्णाको ?

सम्बन्धहरू
जोड्नका निम्ति हुन् कि तोड्नका निम्ति ?
जीवनका निम्ति हुन् कि जिउनका निम्ति ?
इमानका करारनामा हुन् कि आघातका ?
देखावटी कवज हुन् कि निःस्वार्थका प्रारूप ?
आदर्शका फूलबुट्टा हुन् कि व्यवहारिकताका ?

के छ सम्बन्धहरू बीचको साइनो ?
आलटालको छ कि सम्मानको ?
विचलनको छ कि ढाडसको ?
सद्भावको छ कि दुर्भावको ?

कसरी चलिरहेको छ
सम्बन्धहरूको जीविका ?
म अझैँ बिलखबन्दमा छु ।

सिरिया र सृष्टि

दिग्दिगन्तबाट आएका पुलिन्दाहरूमा

हुलाकीले लाहाछाप हानेजस्तै

आकाशबाट खसेका मृत्युपत्रहरूमा

एकएक गर्दै लालछाप हानिरहँदा

म ती धराहरूलाई सम्झन्छु

जसले जीवनको निर्माण गरे

र बसाए बस्ती

देखाए शैशवकालमा सपना

जिजीविषा र जिगीषाका

जसले सिकाए

इमानका करारनामा

र वीरताका कौशलहरू

जसले पढाए त्रिपिटक

बुद्ध र शान्तिका

र उजागर गरे

स्वाभिमानका लहरहरू ।

बच्चाहरूले खेलेका बालापनका खेलहरूमा

मधुमालती बनेका आत्माहरू

के सवार भएकै हुन् त

सदाका लागि वायुपङ्खी घोडामा ?

तिनीहरूले खेलेका डन्डीबियोका बियोजस्तै

उछिट्टिएर कहाँ पुगे होलान् निर्जीव संसारमा ?

आफ्नै सन्तानसँग लुकामारी खेल्दै गर्दा

कहिलेसम्म छोपिरहनेछिन् ती आमाले आँखाहरू

र पर्खिरहनेछिन् अङ्गालोमा बेर्न ?

भाँडाकुँडी खेल्दै गर्दा

बनेका दुलहा दुलहीहरू

कहिले बन्लान् यथार्थमा जीवनका सारथीहरू ?

यी सबै प्रश्नहरूका उत्तरको निर्माणमा

समर्पण गरेका हुँदा हुन्

सृष्टिकर्ताले आफ्नो सम्पूर्ण जीवन ।

आफ्नो समयका एकएक भागहरूमा

जीवनका सुरम्य पाटाहरू बिर्सिएका हुँदा हुन्

यही सुन्दर सृजनाका निम्ति ।

जुन कुनै सन्की शाषकको

भद्दा मजाक हुनसक्छ

जो यी सबै प्रश्नहरूको उत्तर

बन्दुकको नालबाट दिन रूचाउँछन् ।

यात्रा

जिन्दगीको अनामिक यात्री बनेर

जाँदैछु आज

कुनै अनामिक यात्रामा

दैनन्दिनका अनर्गल झोक र बोझलाई छोडेर ।

त्यो अनामिक यात्रामा

जहाँ आफ्नै कलेवर छन् दुनियाँसँग

आफ्नै नामहरू छन् यात्रा र यात्रीका

आफ्नै सृष्टिगोचर र प्रेक्षा छन्

सपना र उन्माद छन् ।

जसरी सर्वनाम नाम होइन

र नामको पर्यायवाची पनि होइन सर्वनाम ।

त्यसैगरी यात्रा घुम्नु होइन

र घुमाइको पर्यायवाची पनि होइन ।

यो त यदाकदाको सट्टामा प्रयोग हो

नामको सट्टामा सर्वनाम भएजस्तै ।

हो म त्यो अनामिक यात्रामा छु

जहाँ लौठसल्लाहरूले

एकआपसमा लुकामारी खेल्दा

मृगशावकहरू पनि मौन हुँदा हुन्

आफ्नो भोकलाई थाती राखेर ।

जहाँ मैना चरी र मुनाल

काकलीमा रमाइरहँदा

हावाका झोक्काहरू पनि डराउँदा हुन्

तिनीहरू बीचको प्रेमगीत उडाउन ।

जहाँ चित्त चौताराहरू

आफ्नो शालीनतामा एकाग्र हुँदा हुन्

कुनै कविको सृजना नबिग्रियोस् भनेर ।

जहाँ धीरोदात्तहरू

सजक हुँदा हुन् आफ्नो कर्मयोगमा

कुनै मर्यादापुरूषको मर्यादा कुण्ठित नहोस् भनेर ।

जहाँ न्याउली पनि सन्देह मान्दी हुन्

कुनै तपस्वीको साधना खल्बलिन्छ कि भनेर ।

हो म त्यो यात्रामा जाँदैछु

जसको न सुरू छ न त कुनै अन्त्य

जसको न कुनै नाम छ न कुनै वैशिष्ठ्यता

जसको न कुनै योजना छ न त कुनै शिल्प

जसको न कुनै भूगोल छ न कुनै इतिहास

त्यहाँ छ त केवल

यात्रा, यात्री र उसको परिवेश !!!

त्यहाँ छ त केवल

यात्रा, यात्री र उसको परिवेश !!!

धन्यवाद

जीवनका स्वप्नील गोरेटाहरूमा

तिम्रो आशले बाँचेका

हरेक फाल्साहरू सम्झिँदा

म धन्य हुन्छु तिमीप्रति ।

विचलनको दूरतामा अल्झिरहँदा

तिम्रो मीठास र मन्दमुस्कानले

सोझ्याएको तङ्ग्रन शरीर सम्झिँदा

म धन्य हुन्छु तिमीप्रति ।

हरेक चाड, पर्व र दिनहरूमा

सफलताका अनेकल बीजहरूमा

तिमीले दिएका बधाई र शुभकामनाका सन्देश सम्झिँदा

म धन्य हुन्छु तिमीप्रति ।

प्यारी तिमी

तिम्रो मौनता र लज्जाले दिएका

हरेक बहारका निम्ति धन्यवाद

जसकै भर परेर

मैँले आफ्नो सृजना तिखार्न सिकेँ

र यी कविता लेख्न सकेँ ।

त्यसैले धन्यवाद तिमीलाई

जसकै कारण

आज म कवि भएको छु ।

लज्जा

जिन्दगीको मोलतोलसँगै

जन्मिएको तिम्रो लजालुपन

खै किन बाधक छ

तिम्रै जिन्दगीको इन्द्रेणीका निम्ति ?

तिम्रै लजालुपनको दोबाटोमा

कि समाजको भय छ

कि तिम्रो मनको कसिङ्गर लज्जा छ ?

नत्र जिन्दगीको निस्सारतामा

किन रम्थ्यो होला र तिम्रो पाइला ?

नत्र जिन्दगीको कुटिलतामा

किन अडिन्थ्यो होला तिम्रो सास ?

यदि सीता लजाएकी भए

के उठाउन सक्थिन् त पिनाक धनुष ?

यदि पार्वती लजाएकी भए

के निस्किन्थ्यो र स्वस्थानी व्रतकथाको गौरवरूप ?

वा तिमी द्रौपतीको लज्जाबाट निस्किएको

भीमको प्रतिज्ञाको प्रतीक्षामा छौ ?

वा कुनै नयाँ प्रयोग हो जिन्दगीको

तिम्रो आफ्नै दिलग्गीको ?

प्यारी तिमी

'लज्जाचेत किमुभूषणै' भनेझैं

तिम्रो लज्जा साँच्चै तिम्रो भूषण हो कि

तिम्रो देखावटी अस्थिपञ्जरको प्रयोग ?

म रनभुल्लमा छु ।

तिम्रो माैनता

यात्राका अनर्गल चौघेराहरूमा

मैले नरोजिएको बाटो रोजेँ

र आज फरकपन भेट्दैछु ।

तिम्रो शालीनतामा

म मेरो यथेष्ट खुसी देख्छु ।

तिम्रा हरेक पदचापहरूमा

म मेरो सजीव आत्मा देख्छु ।

तिम्रा हरेक मन्दहाँसमा

म मेरा अप्रस्फुटित वाक्यहरू भेट्छु ।

तिम्रो सान्निध्यतामा

म मेरो साकारता भेट्छु ।

तिम्रो भलाद्मीपनामा

म मेरो निर्दोषपन भेट्छु ।

तिम्रा हरेक सोचाइहरूमा

म मेरो विश्वास भेट्छु ।

तिमीले रोजेका हरेक बाटाहरूमा

म मेरो सन्तुष्टि भेट्छु ।

तर तिमी मौन छौ

आफ्नै जिन्दगीका पाटाहरूसँग

जसरी मौन छ आकाश

क्षितिजका नागबेली प्रश्नहरूसँग ।

तर तिमी लजालु छौ

आफ्नै भविष्यका तरङ्गहरूसँग

जसरी लजालु छ लज्जावती

आफ्नै बगानका गुलाफहरूसँग ।

तर तिमी शान्त छौ

आफ्नै प्रगतिचापहरूसँग

जसरी शान्त छन् हिमालहरू

आफ्नै वीरगाथाहरूसँग ।

प्यारी तिमी

तिम्रो जिन्दगीको रौनकतामा

म मेरो आत्मविश्वास भेट्छु

म मेरो भविष्य भेट्छु

म मेरो खुसी र सफलता भेट्छु ।

त्यसैले त

तिम्रो जिन्दगीको निस्सारतामा

एउटा निस्तार लिएर आएको छु

के तिमी अझै मौन रहिरहन्छौ ?

बाँदरहरूको मेला

नेमुनिको नामले कल्पित देश
मञ्जुश्रीले छिचोलेको काठमाडौँ
सगर छुने माथ र शान्ति छर्ने बुद्धभूमिले
चौडा बनाएको हाम्रो गर्विलो छातीमा
तेञ्जिङका पदचाप परिरहँदा
हामी परजीवीको कल्पना गछौँ
र खोज्न थाल्छौँ छुट्टै आभास नयाँपनको
टुँडाल र शिखरका मण्डपमा
सङ्गमर्मरको लेप लगाउन खोज्छौँ ।
खुँडा र तरबार बोक्ने
दरिला पाखुराले
चरेश र रक्तचन्दन बोक्दा,
देश चिन्तन गर्ने वैचारिक मगजले
भाषणको काव्य लेख्न खोज्दा,
मेरो मानसपटलमा
बाँदरका प्रजातिहरू
झलझली नाच्न थाल्छन्
त्यसैले त
मैले यहाँ बाँदरहरूको मेला लगाउन खोजेको छु ।
आऊ यहाँ
यो मेलाको साक्षी बनेर जाऊ
र रोप आफ्नो छुट्टै इतिहास
तिमी यहीं बाँदरहरूको भीडमा
आफ्नो अस्तित्व खोज्न चाहन्छौ ?
वा आफ्नो छुट्टै गोरेटो कोर्छौ ?

मलाई कहिलेकाहीं सम्झनामा आउने
सद्दाम हुसेन र गद्दाफी
विन लादेन र इदि अमीन
यिनीहरू थिए थिएनन्
कुनै मेलाका हाकावाल ?
वा कसैको हाक्कहुक्कका
वेलगाम रिपु थिए ?
र पो अवनति प्राप्त गरे
प्रश्न अनुत्तरित छ ।

देशका उच्चासीनहरू हो
तिमीलाई थाहा छ छैन
हस्तिव्यूहको रचनाबारे ?
देशको जङ्गेपिल्लर जोगाउन
तिम्रो हसन्तिका हेर्न बाँकी छ
तिमी दु:शासन बन्ने वा अभिमन्यु ?
इतिहास भर्न बाँकी छ ।

तिम्रो विचारको युद्धमा
तिमी महावीर बन्ने वा वृक्षचर ?
तिमी चिन्तन गर्ने कि चिन्ता ?
तिमी मन फेर्ने कि मान्छे ?
तिमी वीरकर्म गर्ने कि विनष्ट ?

जिन्दगीको क्यानभासमा
मैले यौटा झार रोपेको छु
र प्रतीक्षारत छु
त्यो झार पीपल बन्छ वा पलाँस ?

हो मैले यहाँ
बाँदरहरूको मेला लगाएको छु
यो मेलालाई
हनुमानको बाँदर सेना बनाउने ?
वा ढेडु गुनीको लावा लस्कर ?
त्यो तिम्रा पदचापहरूले निर्क्योल गर्नेछ ।

गाह्रो

आजीवन जीवन जिउनुको गाह्रो

गएर सोध अश्वत्थमालाई

अनि बुन्ने छौँ आफ्ना रङ्गीन सपनाका इन्द्रेणी

अश्वत्थामालाई साक्षी राखेर ।

जीवन सृजनाको गाह्रो

प्रसव पीडामा थलिएकी आमालाई सोध

अनि बुझ्ने छौ मात्सल्य र त्यसले स्थापित गरेका

प्रेमका विनियमहरूलाई ।

दुई छाक टार्न जिन्दगी बन्धकी राखेर

एकसरो लुगाले लाज टालिरहेका

तन्नम रैतीलाई सोध

दारूण जिन्दगीको गाह्रो ।

समर्पण र त्यागको निष्ठाले

देशको इमान बचाएका सत्याग्रहीलाई सोध

नैतिकताको कलेवरसँग जोडिएको

जीवन सङ्घर्षको गाह्रो ।

यायावर जिन्दगीको पेचिलो सङ्घर्ष

प्रेमवासनाको मिहिन सङ्घर्ष

द्विविधाका अप्रस्फुटित वाक्यहरूको सङ्घर्ष

रोगीका निरोगिताका भावानुवित सङ्घर्ष

यी सबैसबै हुन् पर्यायवाची

कुटिल समयका

जसले गाह्रो जिन्दगीलाई अमूर्त बनाएका झन् ।

विवशता

धानबारीमा लहलह झुलेका बोटहरू हेर्दा

अगेनामा हरदम बलिराख्ने आगो देख्दा

अनि आकाशमाथि देखिने असीमित क्षितिज नियाल्दा

ऊ पनि बन्न खोज्छ तिमीजस्तै

तिम्रै हरदम

जो हरेकका जीवनको प्रेमगीत बनोस्

जो हरेकका जिजीविषाको भागिदार बनोस्

जो हरेकका खुसीहरूको कारण बनोस्

त्यसैले त उसका आफ्ना इच्छा छैनन्

त्यसैले त उसका आफ्ना आवश्यकता छैनन्

त्यसैले त उसका आफ्ना क्रिडाहरू छैनन्

तर अफसोच

ऊ निहत्था हुन्छ

अरूका निम्ति आदर्शको पगरी गुथ्छ

लटरपटर गर्ने एक हचुवा बन्छ

र समयको बोझ हुन्छ ।

जीन्दगीको क्यान्भासमा

समयसँगै उभिएको एक अस्थिपन्जर हो ऊ

जो सँग छ समाजको ऐना

जसले देख्छ समस्याको आँखीझ्याल

र निमिट्याउन खोज्छ हर लगामहरू

तर्सिन्छन् मान्छे

उसको रूपण देखेर

तर आफ्नै मनको दलनमा जलिरहन्छन्

अगेनामा जलेको आगोजस्तै ।

समयको रूपरेखामा

रमेश क्षितिजको कविताजस्तै

के शिखर चढ्नु मात्रै हो र जीवनको सफलता

वा शिखर उत्रिन जान्नु पनि हो सफलता ।

म किमंकर्तव्यविमूढ छु

आफैँसँग

उसको सन्ताप सम्झेर

अनि अठ्ठहाँस हाँस्न मन लाग्छ आफैँसँग

आफ्नो विवशता देखेर ।

मःमः

जीन्दगीका सजीव पाटाहरूलाई उकास्दै

मनका आदिम सभ्यतालाई मात खुवाउँदै

बनाइरहेछन् हरेक नश्वरलाई प्राकृतिक मःमः

जसरी बनाइन्छ चोकको पसलमा

चिकेन मःमः ।

अग्ला मान्छेहरूको प्रहसनजस्तो

निहत्था रैतीहरू सुप भइरहेछन्

चिकेन मःमः सँगै रसाएर खाएको सुप जस्तै ।

जिन्दगीका विनियमहरू

केवल छन् त मःमःका किमा जस्ता

जसरी अनेक किमामाथि

थपिन्छ नयाँ पत्र

आफ्नै आफ्नै किसिमको

रङ्गीविरङ्गी

त्यस्तै त छन् मान्छेका लेपनहरू

मगजका थुप्राहरू सुकिसक्दा पनि

शरिरका दोपट्टाहरू सजाइरहन्छन् ।

जेहोस् मान्छे चिनारी बनोस्

आफ्नै देश र सभ्यताको

आफ्नै कौशल र सौर्यको

जसरी थेगिदिएकै छ जुनीभरि

यही आदिम मःमः ले देशको चिनारी ।

देशद्रोही

मकालुको माथ बोकेर

चुरेको सिञ्चित बगरको

तिरैतिरको मेरो धरान

जहाँ साकेला र उधौँलीको

स्वर्णिमता महसुस गर्छु ।

जब नाङ्चुङहरू डोर्याउछन्

ढोल, झ्याम्टा, धनुर्बाणहरू

अनि पुजिन्छन्

कुखुराका फिलाहरू

सिल्ली नृत्यमा रम्दाको माझ

रम्य हुन्छ त्यो साँझ

त्यहाँ म धरान सम्झिन्छु र मग्न हुन्छु ।

रिपु मल्लको शहरदेखि आएको

पश्चिमे भ्रमर

बुद्धिकर्णको आत्माघरसँग

साइनो बढाउन खोज्छु

र विजयपुरको ऋतम्भरा जोगाउन खोज्छु

राई, लिम्बू र किरात संस्कृतिहरूमा

चण्डी पढ्ने सौख राख्छु ।

म धान नाच्दा, गौरा खेलको लय मिसाउन खोज्छु

अनि लान्छु, सुदूरको पूर्वीय भाका

सुदूरको पश्चिममा

जहाँ देउडाका बीचमा

पालमका हरफ भट्याउँछु

रिपु मल्ल र भीमदत्तका गाथाहरूका बीचमा

बुद्धिकर्णका बहादुरीका कथा गुन्छु ।

म जान्छु पाथीभराको यात्रामा

बिसौनीहरूमा सम्झिन्छु यार्सा गुम्बा टिप्दाका क्षणहरू

म खप्तड पुग्छु एकान्तबासमा

सम्झिन्छु हलेसी पुज्दाका पलहरू ।

तर अफसोच,

हाम्रा भावनाहरूमा फाँटो ल्याउँदै

राज्य मलाई दोहन गर्ने सोचिरहन्छ

पाइतालामूनिको कठपुतली बनाउने छद्म रच्छ

रैतीका जिजीविषा छोट्याउन खोज्छ

चुला चौका र मझेरीहरू निभाउन खोज्छ

सहअस्तित्वको राग मेटाउन खोज्छ ।

बक्खु र स्यमु भिरेर

“लौ नु दया भिन्तुना” भन्दै राजधानी छिर्न खोज्दा

मेरो अस्तित्वको प्रमाणपत्र खोजिन्छ

कुर्ता र धोतीमा सजिएर

चोमोलोङ्मा छिचोल्न पुग्दा

मेरो नागरिकताको नम्बर मागिन्छ ।

म सोच्छु मौनतामा र झस्किन्छु

हाम्रो सहिष्णुताको आकाशमा बसेर

कही कतै डढेलो लगाउने त होइन ?

शहीदको सालिकको काँधमा बसेर

परेवाले मेरो मृत्युको खबर सुनाउने त होइन ?

मेरो सद्भावको सुकिलो झण्डा

मेरो लासको कात्रो बनाइने त होइन ?

हुलाकीले पुलिन्दामा लगाएको लाहाछापजस्तै

देशद्रोहीको संगीन ट्याग भिराउने त होइन ?